Kamica nerkowa a nadciśnienie tętnicze

Kamica nerkowa jest chorobą polegającą na powstawaniu złogów (kamieni nerkowych) w nerkach. Złogi zbudowane są z substancji, które występują w prawidłowym lub chorobowo zmienionym moczu. Proces powstawania złogów polega na krystalizacji czyli wytrącaniu się składników moczu w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki. Związek pomiędzy nadciśnieniem tętniczym i kamicą nerkową był przedmiotem wielu badań, ale jednoznaczny wpływ kamicy na rozwój nadciśnienia tętniczego nie został do końca udowodniony. Uważa się, że istnieje związek pomiędzy kamicą nerkową a nadciśnieniem tętniczym jednak skomplikowany mechanizm obu schorzeń uniemożliwia jednoznaczne wytłumaczenie ich zależności. Zgodnie z definicją nadciśnienie tętnicze rozpoznawane jest gdy ciśnienie skurczowe wynosi ≥ 140 mmHg i/lub ciśnienie rozkurczowe ≥ 90 mmHg. Nadciśnienie tętnicze występuje u 30% młodych dorosłych i blisko u 70% pacjentów po 60 roku życia [1]. Częstość występowania kamicy nerkowej szacowana jest na 1-2% populacji.

W większości publikacji istnieje korelacja pomiędzy nadciśnieniem tętniczym a zwiększonym ryzykiem wystąpienia kamicy nerkowej. Ze względu na metodykę badań i nieznany mechanizm powstawania kamicy nerkowej nie istnieje żadne badanie, które udowodniłoby bezpośredni związek obu chorób. Istnieje kilka potencjalnych mechanizmów tłumaczących częstsze występowanie kamieni nerkowych u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Zaburzenia metabolizmu wapnia odgrywają ważną rolę w patogenezie zarówno kamicy nerkowej jak i nadciśnienia tętniczego. Insulinooporność występująca w zespole metabolicznym jest uznanym czynnikiem ryzyka kamicy nerkowej co sugeruje związek pomiędzy kamicą nerkową i nadciśnieniem tętniczym.

Fot. Związek pomiędzy kamicą nerkową, nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, otyłością i przewlekłą chorobą nerek. Przerywana linia strzałek oznacza słaby związek, który nie został pewnie udowodniony w dużych badaniach klinicznych.

W wielu badaniach wykazano, że nadciśnienie tętnicze rozpoznawane jest częściej wśród pacjentów z kamicą nerkową. O ile w przypadku objawowej kamicy nerkowej taki związek łatwo wytłumaczyć to w przypadku bezobjawowych złogów w układzie kielichowym nerki nie jest to takie oczywiste. W większości badań dominuje pogląd, że zwiększone stężenie jonów wapnia (hiperkalciuria) w moczu może mieć związek z zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej, która ma istotne znaczenie w rozwoju nadciśnienia tętniczego.

Objawowa kamica nerkowa a nadciśnienie tętnicze

Kamień nerkowy utrudniający odpływ moczu z nerki - najczęściej jest nim złóg zlokalizowany w miedniczce nerkowej lub szyi kielicha nerkowego powoduje aktywację układu renina-angiotensyna-aldosteron (RAA). Utrudniony odpływ moczu z nerki uwalnia reninę z ziarnistych komórek ściany tętniczki doprowadzającej krew do kłębuszka nerkowego. Wytworzona w wyniku przemian enzymatycznych angiotensyna odpowiedzialna jest za skurcz naczyń i zwiększenie objętości krwi krążącej co odpowiedzialne jest za wzrost ciśnienia tętniczego krwi.

W przypadku kamicy odlewowej, której powstanie tłumaczone jest zakażeniem bakteriami rozkładającymi mocznik przewlekły stan zapalny wywołany przez złóg powoduje postępujące włóknienie i bliznowacenie nerki sprzyjając aktywacji układu renina-angiotensyna-aldosteron jako wynik niedokrwienia.

Kruszenie kamieni ESWL a nadciśnienie tętnicze

Od lat osiemdziesiątych ESWL jest najmniej inwazyjnym sposobem leczenia kamicy nerkowej i moczowodowej. W przypadku kruszenia kamienia w nerce fala uderzeniowa przenika przez nerkę co może w pewnym stopniu uszkadzać jej tkankę potencjalnie prowadząc do nadciśnienia tętniczego. Nie istnieje żadne randomizowane badanie kliniczne, w którym potwierdziłby się związek nadciśnienia tętniczego i ESWL. Istnieje wiele badań, których wyniki sugerują zwiększoną częstość występowania nadciśnienia u pacjentów leczonych ESWL. Częstość występowania nadciśnienia wzrastała wraz z liczbą wykonanych zabiegów ESWL w przeszłości. Ze względu na brak jednoznacznych dowodów zaleca się okresowe kontrole ciśnienia tętniczego u pacjentów poddanych ESWL jako metody leczenia kamicy nerkowej.

Choroby nerek a nadciśnienie tętnicze

Choroby nerek lub zwężenie tętnicy nerkowej mogą być przyczyną nadciśnienia nerkopochodnego występującego u około 5% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Nadciśnienie tętnicze występuje u przeszło 80% pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Wsród przyczyn nadciśnienia tętniczego miąższowo-nerkowego wymienia się pierwotne i wtórne choroby kłębuszków nerkowych (min. kłębuszkowe zapalenie nerek i nefropatia cukrzycowa), choroby cewkowo-śródmiąższowe (np. odmiedniczkowe zapalenie nerek, nefropatia zaporowa) oraz schorzenia wrodzone np. wielotorbielowatość nerek.

Piśmiennictwo

1. Abel N, Contino K, Jain N, Grewal N, Grand E, Hagans I, Hunter K, Roy S. Eighth joint National Committee (JNC-8) guidelines and the outpatient Management of Hypertension in the African-American population. N Am J Med Sci. 2015;7(10):438–445. doi: 10.4103/1947-2714.168669.