Przyczyny kolki nerkowej

Kamica nerkowa jest najczęstszą przyczyną kolki nerkowej. Atak kolki nerkowej wywołany jest kamieniem, który blokuje odpływ moczu z układu kielichowo-miedniczkowego nerki. Najczęstszą przyczyną kolki jest kamica moczowodowa czyli sytuacja, w której kamień nerkowy przemieszcza się do moczowodu blokując całkowicie lub częsciowo spływ moczu z nerki do pęcherza moczowego. Ból w kolce nerkowej pojawia się nagle, często atak budzi chorego ze snu bez wcześniejszych objawów. Ból w okolicy lędźwiowej może być wywołany procesem chorobowym w w obrębie powłok ciała, mięśni, nerwów, kręgosłupa, żeber, nerek, jamy brzusznej, wątroby, śledziony lub jelit. Rozpoznanie przyczyny bólu i prawidłowe różnicowanie jego przyczyn jest fundamentem skutecznego leczenia.

Kolka nerkowa jest ostrym, kurczowym bólem trzewnym spowodowanym niedrożnością moczowodu. Rosnące ciśnienie moczu w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki powoduje napinanie się torebki nerkowej co powoduje stały, tępy ból w kącie utworzonym przez łuk żebrowy i kręgosłup.

Co powoduje ból w kolce nerkowej?

W warunkach prawidłowych mocz produkowany przez nerki nie zalega w nerkach i w sposób ciągły spływa moczowodami do pęcherza moczowego. Moczowody to parzyste przewody biegnące od miedniczek nerkowych do pęcherza moczowego. U dorosłego człowieka długość moczowodów wynosi około 27-34 centymetry a średnica waha się od 0,4 do 0,8 centymetra i jest osobniczo zmienna. Złóg nerkowy potocznie nazywany kamieniem przemieszczając się z układu kielichowo-miedniczkowego nerki do moczowodu może spowodować częściową lub całkowitą blokadę w odpływie moczu. Wzrost ciśnienia w drogach moczowych powyżej kamienia powoduje rozciąganie ścian układu zbiorczego nerki i moczowodu co powoduje drażnienie zakończeń nerwowych. Rosnące ciśnienie moczu w nerce powoduje napinanie łącznotkankowej torebki nerkowej, która jest bogato unerwiona. Dodatkowo sam ucisk kamienia na ścianę moczowodu powoduje jej niedokrwienie i powoduje uwolnienie mediatorów stanu zapalnego odpowiedzialnych za reakcję bólową.

Najczęstsze przyczyny kolki nerkowej

  Kamień w moczowodzie - kamica moczowodowa czyli sytuacja, w której kamień przemiszcza się z układu zbiorczego nerki do moczowodu jest najczęściej występującym stanem powodującym atak kolki nerkowej.
  Skrzep w moczowodzie - krwawienie w układzie miedniczkowo-moczowodowym lub moczowodzie może spowodować powstanie skrzepu, który blokuje odpływ moczu z nerki. Przyczyny krwawienia w układzie kielichowym nerki mogą być różne - guz nowotworowy, stan zapalny, przedawkowanie leków wpływających na krzepnięcie krwi (np. acenokumarol, warfin, dabigatran).
  Martwica brodawki nerkowej - W przebiegu cukrzycy lub w wyniku naduzywania niesteroidowych leków przeciwzapalnych może dojść do martwicy brodawki nerkowej, która odpadając przemieszcza się do moczowodu blokując odpływ moczu.

Jak objawia się kolka nerkowa?

Atak kolki nerkowej objawia się jako nagle występujący silny ból okolicy lędźwiowej promieniujący do podżebrza, podbrzusza, pachwiny a nawet zewnętrznych narządów płciowych. Ból ma duże nasilenie opisywane przez pacjentów jako niewobrażalne lub jako najsilniejszy ból jakiegokolwiek doznali w życiu. Ból kolkowy nasila się falami, ale może też mieć charakter ciągły. Co drugi chory z atakiem kolki nerkowej ma mdłości lub wymioty. Chory cierpiący z powodu kolki nerkowej jest niespokojny, nie może znaleźć dogodnej pozycji ciała czego nie obserwuje się w ostrych schorzeniach jamy brzusznej (chory z zapaleniem wyrostka unika poruszania się - najmniejszy ruch nasila ból). W przypadku kamicy dolnego odcinka moczowodu mogą pojawić się częstomocz, parcia naglące lub wrażenie zatrzymania moczu. Kamica moczowodowa może powodować krwiomocz czyli krwiste zabarwienie moczu, któremu mogą towarzyszyć skrzepy?

Różnicowanie kolki nerkowej z innymi chorobami

Diagnostyka różnicowa kolki nerkowej obejmuje szereg schorzeń, które mogą ją imitować.

  Kolka żółciowa wywołana kamicą pęcherzyka żółciowego powoduje ból podżebrza prawego promieniującego do grzbietu i pod łopatkę. Ból często sprowokowany jest błędem dietetycznym - tłuste posiłki.
  Ból korzeniowy - ucisk na korzeń nerwowy spowodoawny dyskopatią powoduje ból okolicy lędźwiowej, którego nasilenie uzależnione jest od przyjmowanej pozycji ciała. Ból może promieniować do kończyny dolnej.
  Tętniak aorty lub tętniak tętnicy biodrowej - aorta jest największą tętnicą w ciele człowieka, która rozpoczyna się od lewego przedsionka, biegnie przez klatkę piersiową a następnie jamę brzuszną gdzie dzieli się na tętnice lędźwiowe. Aorta w warunkach prawidłowych ma średnicę od 15 do 20 mm. Poszerzenie światła tętnicy powyżej 30 milimetrów nazywane jest tętniakiem. Pęknięty tętniak aorty brzusznej objawia się silnym bólem brzucha promieniującym do pleców, któremu może towarzyszyć omdlenie.
  Zapalenie wyrostka robaczkowego - silny ból w nadbrzuszu lub w okolicy pępka, który następnie przemieszcza się do prawego dołu biodrowego. W większości przypadków bólowi towarzyszy gorączka. Pacjent z ostrym zapaleniem wysrostka unika ruchu gdyż każdy ruch nasila ból.
  Niedrożność jelit - zaburzenia pasażu treści pokarmowej w jelicie w niektórych przypadkach kiedy nie występują ewidentne objawy niedrożności takie jak wymioty i wzdęcie brzucha może być błędnie rozpoznana jako kolka nerkowa.
  Skręt torbieli jajnika lub przydatków - nagły silny ból podbrzusza spowodowany ostrym niedokrwieniem jajnika i jajowodu, które jest wynikiem niedokrwienia. Ból może występować z mdłościami, wymiotami i podwyższoną temperaturą ciała. Najczęściej do skrętu przydatków dochodzi po prawej stronie.
  Ciąża pozamaciczna - rozwój ciąży poza jamą macicy może powodować ostry, kłujący ból prawego lub lewego dołu biodrowemu, którem może towarzyszyć krwawienie z dróg rodnych lub plamienie. W przypadku krwawienia do jamy otrzewnej mogą się pojawić objawy otrzewnower, bóle barku a nawet wstrząs krwotoczny.
  Skręt jądra -  ostre niedokrwienie jądra spowodowane skretem powrózka nasiennego. Skręt jądra objawia się nagłym bólem jądra z towarzyszącym obrzękiem moszny. Ból czesto promieniuje do pachwiny i podbrzusza co może imitować objawy ze strony kamicy dolnego odcinka moczowodu.
  Zapalenie uchyłków - uchyłkowatość jelita grubego może doprowadzić do stanu zapalnego uchyłka. Najczęstsze objawy zapalenia uchyłków to ból lewego dołu biodrowego z towarzyszącą gorączką i zaparciami.
  Odmiedniczkowe zapalenie nerek - ból okolicy lędźwiowej z towarzyszącym złym samopoczuciem i gorączką. Ból może być jedno lub obustronny. Charakterystyczne jest występowanie objawów dyzurycznych (ból w czasie oddawania moczu, pieczenie, częstomocz) na 10-14 dni przed wystąpieniem bólu w okolicy lędźwiowej.
  Półpasiec - choroba wirusowa wywołana wirusem ospy wietrzne, która obejmuje korzenie rdzeniowe powodując silne dolegliwości bólowe ściany klatki piersiowej lub brzucha unerwione przez dany dermatom. Do momentu wystąpienia charakterystycznych pęcherzyków na skórze półpasiec może być pomylony z kolką nerkową lub dyskopatią.
  Krwawienie lub stan zapalny torbieli nerki - torbiele nerek wystąpują u około 40% ludzi. Krwawienie do światła tobieli lub zakażenie płynu w jej wnętrzu może powodować silne dolegliwości bólowe imitujące ból w kolce nerkowej.

Wskazania do hospitalizacji pacjenta z kolką nerkową

  Gorączka - zastój moczu w nerce ze współistniejącym zakażeniem jest najczęściej występującym wskazaniem do hospitalizacji pacjentów z kolką nerkową.
  Silne dolegliwości bólowe i brak efektu przeciwbólowego po zastosowanych lekach doustnych
  Chory z jedyną nerką - konieczne jest monitorowanie funkcji nerki i objetości wydalonego moczu
  Uporczywe wymioty - potencalne ryzyko zaburzeń elektrolitowych, wymioty uniemożliwiają stosowanie leków doustnych
  Masywny krwiomocz ze skrzepami - konieczna jest diagnostyka pod kątem nowotworu górnych dróg moczowych (nowotwory urotelialne układu kielichowo-miedniczkowego lub moczowodu)
  Kamica moczowodowa obustronna - ryzyko powikłań związanych z upośledzoną funkcją nerek
  Ciąża - silny ból i wymioty stanowią potencjalne ryzyko porodu przedwczesnego

Diagnostyka obrazowa w kolce nerkowej

  USG jamy brzusznej - badanie pozwala na ocenę obecności kamieni nerkowych, kamieni w górnym lub śródściennym odcinku moczowodowym. Charakterystycznym objawem kamicy moczowodowej jest róznego stopnia poszerzenie UKM nerki - lekarz może opisać układ kielichowo-miedniczkowy jako zaznaczony, umiarkowanie lub wodonerczowato poszerzony. Klasyczny atak kolki nerkowej przebiega z poszerzeniem UKM co jest objawem utrudnionego odpływu moczu z nerki.
  Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej - 7 na 10 kamieni jest widoczna na zdjęciu rentgenowskim jako zacienienie co spowodowane jest obecnością wapnia w ich składzie. Zdjęcie przeglądowe nerek i pęcherza może wnieść informacje na temat wielkości i lokalizacji kamienia.
  Urografia - badanie wykonywane z użyciem kontrastu w przypadku prawidłowej funkcji nerek. Badanie urograficzne nie jest wykonywane w warunkach oddziału ratunkowego u chorego z atakiem kolki nerkowej. Urografia pozwala na ocenę morfologii układu zbiorczego nerki i moczowodu a także pozwala na ocenę funkcji układu moczowego (czas wydzielania etc.)
  Tomografia komputerowa - najdokładniejsze badanie obrazowe, które pozwala na ocenę wszystkich narządów jamy brzusznej. Badanie z dużą precyzją pozwala na uwidocznienie kamieni moczowodowych nawet w przypadku gdy nie były one widoczne na zdjęciu rentgenowskim lub urografii.